Khi thất ý đừng mất lòng tin
Khi gặp chuyện không vừa ý, khi vấp ngã trong cuộc đời, khi đứng trước nạn lớn mà bản thân dường như không thể vượt qua, điều quan trọng nhất chính là không thể thoái chí nản lòng, đánh mất niềm tin.
Sách Mạnh Tử viết rằng:
Vua Thuấn xuất thân nơi đồng ruộng, Phó Duyệt được tiến cử từ khi còn là thợ xây, Giao Cách được tiến cử từ quầy bán cá muối, Quản Trọng được tiến cử khi còn là binh sỹ, Tôn Thúc Ngao được cất nhắc từ vùng ven biển, Bách Lý Hề được tiến cử từ nơi chợ búa.
Khi trời giao sứ mệnh trọng đại cho những người ấy, trước hết ắt phải làm khổ tâm chí họ, làm nhọc gân cốt họ, khiến thân xác họ đói khát, hao tổn thân họ, nhiễu loạn việc họ làm. Cho nên người ấy mới động tâm mà học cách nhẫn nại, làm giàu thêm những tài năng người ấy chưa có. Người ta thường lầm lỗi rồi sau đó mới có thể sửa đổi, khi thống khổ trong lòng mới biết cân nhắc, toan tính về sau. Vậy mới làm nên việc.
Lòng tin, chí khí là thứ quan trọng nhất trong cuộc sống. Mất lòng tin là mất đi mục tiêu. Trong vô vọng rất có thể người ta sẽ trở nên sa ngã. Bấy giờ sẽ có đủ điều níu kéo người ta sa đọa: cờ bạc, rượu chè, tình dục, v.v.. Điều đáng tiếc nhất là người ở trong nghịch cảnh không nhận ra cơ hội tôi rèn ý chí và bồi dưỡng phẩm đức của mình.
Có câu rằng: “Trời sinh ta ắt có chỗ dùng”. Đôi khi nghịch cảnh chỉ là cái cớ để ta quay đầu tìm ra phương hướng phù hợp hơn mà thôi.
Khi đắc ý chớ quên mình là ai
Thành Troy đứng vững trước liên quân Hy Lạp hùng mạnh nhiều năm trời. Cuối cùng quân Hy Lạp phải dùng đến mưu kế giả vờ rút quân, để lại một con ngựa gỗ thật to, bên trong chứa đầy binh lính Hy Lạp. Quân trấn thủ thành Troy không biết, bèn coi con ngựa gỗ là chiến lợi phẩm, và vận chuyển nó vào trong thành bất chấp sự ngăn cản của một số ít người tỉnh táo và trí tuệ. Thành Troy nhảy múa hoan ca, mở tiệc rượu ăn mừng đánh bại quân Hy Lạp, đến nỗi toàn bộ binh lính không còn phòng vệ gì hết. Đến khi nửa đêm tĩnh lặng, quân Hy Lạp mới lặng lẽ chui từ bụng con ngựa gỗ ra, mở cổng thành, giết lính canh, quân Hy Lạp giả vờ rút đi cũng nhanh chóng ập đến, kết quả thật là thảm khốc: thành Troy bị hạ, người dân bị thảm sát, thành bị phá hủy hoàn toàn, vợ của các tướng lĩnh thành Troy bị chia cho tướng lĩnh Hy Lạp.
Khiêm tốn, cẩn trọng mới không phạm sai lầm lớn. Khi đắc ý quên mất bản thân, kiêu ngạo tự đại, cũng là lúc sa cơ lỡ bước đã gần kề. Do đó đây đặc biệt là một sai lầm không nên phạm phải.
Có những người nỗ lực nửa đời người, trả giá rất nhiều để có thể thành công. Nhưng khi thành danh rồi, có được bổng lộc rồi, lại là lúc khó giữ vững bản thân nhất. Bởi vì nhàn cư vi bất thiện, không có đủ ý chí và nghị lực để giữ mình, cuối cùng tự mình bôi nhọ thanh danh bản thân, kiếm củi ba năm thiêu một giờ. Đây cũng chính là vì đắc ý mà quên mất bản thân, quên mất quá trình khổ cực thành tựu chính mình.
Sống không trái với lương tâm của mình
Con người không thể sống thiếu lương tri. Lương tâm là cái gốc làm người, một người hành thiện hay hành ác, hết thảy đều xuất phát từ lương tâm.
Ông tổ nghề mộc Lỗ Ban có một người đồ đệ là Vương Ân. Một lần nọ Lỗ Ban chế tác một người gỗ dùng để cưa gỗ. Sau này Vương Ân tình cờ nhìn thấy người gỗ này, bèn lặng lẽ đo đạc và làm một chiếc y hệt như vậy, nhưng nó lại không thể hoạt động.
Vương Ân miễn cưỡng quay về thỉnh giáo Lỗ Ban. Hai thầy trò người hỏi người đáp rằng:
– Kích thước đã đo hết chưa?
– Đo chuẩn rồi ạ!
– Đã đo đầu chưa?
– Đo rồi ạ!
– Đo chân chưa?
– Đo rồi ạ!
…
Cuối cùng Lỗ Ban chợt hỏi: “Ồ chắc đại khái là do ngươi không đo tâm!”
Vương Ân tuỳ tiện đáp: “Đúng! Con không đo tâm.”
Lỗ Ban đanh mặt lại nói: “Vương Ân, người không có lương tâm thì không thể thành công được!”
Người có lương tâm, thì trước khi hành sự thường tự hỏi bản thân xem làm như vậy đúng hay không. Người có lương tâm sẽ cẩn trọng trong từng lời nói, việc làm, nên dễ tránh được sai sót.
Không có lương tâm là sai lầm không nên phạm phải nhất. Con người có thể không có tiền tài, quan tước, quyền thế, nhưng không thể không có lương tâm. Bởi lẽ không có lương tâm thì tiền tài danh vọng cũng chỉ đưa người ta đến trước vực thẳm.
