Việt Nam cần làm gì để có nhiều doanh nghiệp tỷ đô?

Cuối năm ngoái, trong một hội nghị thu hút đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đặt mục tiêu đến năm 2025, Việt Nam có 15 DNTN, năm 2030 là 20 DNTN với vốn hóa trên 1 tỷ USD.

Nghị quyết 10 năm 2017 của Đảng đã nêu bật kinh tế tư nhân (KTTN) là động lực quan trọng phát triển kinh tế đất nước. Sự phát triển của khu vực KTTN trong 10 năm qua đã được ghi nhận trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIII. Chưa bao giờ, Đảng, Chính phủ, các bộ, ngành và toàn hệ thống chính trị dành cho DNTN một vị trí quan trọng như vậy trong công cuộc phát triển đất nước. Và thực tế, khu vực KTTN và kinh tế hộ gia đình đạt tốc độ tăng trưởng rất khá, chiếm tỷ trọng 43% GDP, thu hút khoảng 85% lao động, góp phần quan trọng trong huy động các nguồn lực xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, nhất là các lĩnh vực đầu tư, kinh doanh du lịch, khu đô thị, sản xuất ô tô, nông nghiệp công nghệ cao, thương mại, dịch vụ. Tại TP.HCM, khu vực KTTN chiếm 60% GRDP, trong khi cả nước thì khu vực KTTN đóng góp khoảng 40% GDP. Khu vực KTTN rất nhạy với kinh tế thị trường, nhạy với cơ hội làm ăn.

Điểm nghẽn 

Tuy nhiên phải nhìn nhận thời gian qua đầu tư cho KTTN chủ yếu là đầu tư ngắn hạn nên thiếu đi những tập đoàn lớn. Câu hỏi đặt ra là tại sao sau 30 năm đổi mới, hơn 10 năm tập trung phát triển KTTN, đến nay vẫn không tìm ra được những doanh nghiệp thật lớn đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.

Phần lớn doanh nghiệp hiện nay là nhỏ và vừa, đầu tư ngắn hạn, số doanh nghiệp sinh ra và giải thể rất nhiều, hôm nay thành lập nhưng có thể vài tháng sau là đóng cửa, mang tính chất chụp giật thời cơ. Mặt khác, DNTN  đầu tư chạy theo bề nổi thị trường, trong khi vấn đề gốc là công nghiệp nặng, công nghệ số hầu như không có.

Vấn đề này phải hỏi chính các doanh nghiệp. Có lẽ, một thời gian dài doanh nghiệp nhận thấy kinh tế vĩ mô bất ổn, môi trường đầu tư, kinh doanh có quá nhiều bất cập. Tình hình kinh tế của Việt Nam chỉ ổn định được trong vòng 7 năm trở lại đây, từ năm 2013, khi kiểm soát được bội chi ngân sách, kéo giảm được nợ công, nâng cao giá trị nội tệ, tạo được niềm tin vào giá trị đồng tiền.

Những yếu tố ổn định trên đã giúp nhà đầu tư nhìn ra cơ hội dài hạn, bắt đầu có niềm tin, nhất là khi trong khó khăn Việt Nam vẫn kiểm soát được lạm phát, tỷ giá USD/VND ổn định. Khi doanh nghiệp thấy sự ổn định đó, cùng với các nghị quyết của Đảng khẳng định KTTN là động lực quan trọng của nền kinh tế thì DNTN mới nghĩ đến đầu tư dài hạn, đầu tư vào những ngành công nghiệp bền vững. Nếu nhìn qua thị trường chứng khoán là nơi huy động vốn dài hạn, thì bây giờ doanh nghiệp đã thấy lợi ích của nó. Kênh này đang phát huy hiệu quả huy động vốn cho doanh nghiệp, và nó cũng có sự trợ lực từ ổn định chính sách tiền tệ. Đây chính là cơ hội để có những “con sếu đầu đàn”. Các tập đoàn như Samsung, Intel đều đi vào công nghệ với vốn rất lớn và họ cũng phải đầu tư dài hạn vào những ngành công nghiệp mũi nhọn. 

Cơ chế nào tiếp sức cho “sếu” cất cánh?

Trong 7 năm gần đây, tình trạng doanh nghiệp nhà nước lỗ nặng hầu như không còn, chỉ có hậu quả trước đây chưa giải quyết xong. Tiếp tục cổ phần hóa là cách giải quyết vấn đề tồn đọng đó. Hiện nay khó tìm ra những DNTN ngang bằng các tập đoàn lớn là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thậm chí là các công ty cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài. Khối doanh nghiệp FDI hiện chỉ chiếm khoảng 28% nhưng đóng góp kim ngạch xuất khẩu 60-70%. Đây là vấn đề hết sức nhạy cảm, đòi hỏi phải độc lập, tự chủ trong kinh tế chứ không thể mãi phụ thuộc. Muốn vậy, khi kinh tế nhà nước đang giảm dần, nhượng lại cho KTTN gánh, thì KTTN phải trở thành động lực phát triển nền kinh tế. Như vậy, các chính sách ưu đãi không tập trung cho nhà đầu tư nước ngoài nữa mà dành ưu đãi cho các tập đoàn KTTN.