Trần Quí Thanh
Tuần qua trên các kênh báo chí và mạng xã hội bàn luận sôi nổi về chuyện đặt tên đường ở Đà Nẵng. Tui thấy cũng thú vị nên cố gắng đọc những bài viết nghiêm túc liên quan đến hai bị linh mục thừa sai Francisco De Pina và Alexandre De Rhodes.
Với sự hiểu biết của tui, cùng với tham khảo ý kiến của các nhà khoa học thực chất, tui nghĩ lấy tên hai vị linh mục trên để đặt tên đường là xứng đáng. Sài Gòn đã có đường Alexandre De Rhodes trước Dinh Thống Nhất, song song bên kia là đường Hàn Thuyên. Điều đó cho thấy ý nghĩa của việc đặt tên đường, lấy chữ nghĩa làm trọng, vì hai tên tuổi đó đại diện cho hai loại chữ viết, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ.
Về khoa học, Giáo sư Nguyễn Văn hiệp – Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học Việt Nam, một nhà ngữ học có uy tín đã khẳng định: “Chữ Quốc ngữ thuộc hệ thống chữ ghi âm, được các giáo sĩ Tây phương chế tác với mục đích truyền giáo. Công đầu phải kể đến các giáo sĩ phương Tây, nổi bật là Francisco De Pina và Alexandre De Rhodes. Ngay từ lúc khởi thảo ban đầu đến lúc định hình căn bản, chữ Quốc ngữ đã có nhiều thay đổi”.
Còn Phó Giáo sư Hoàng Dũng thì cho rằng: “Tất nhiên các vị giáo sĩ chế tác ra chữ Quốc ngữ chỉ để truyền giáo, nhưng lẽ nào người Việt được hưởng ích lợi của chữ Quốc ngữ lại tỏ ra vô ơn sao?”.
Tất nhiên, tranh luận khoa học là cần thiết, ý kiến trái chiều là bình thường, nhưng chân lý thì chỉ có một.
Cũng từ chuyện này, tui xin bàn rộng hơn về việc đặt tên đường, nhất là đối với các danh nhân văn hoá, danh nhân lịch sử, nhà khoa học, cần có cái nhìn khách quan, không nên bị định kiến áp đặt.
Ví dụ như những tên đường đã có trước 1975 như Gia Long, Duy Tân, Hiền Vương… đã bị xoá bỏ và thay bằng tên khác. Công lao triều Nguyễn trong việc mở cõi đã được đánh giá cao, nhiều hội thảo khoa học lịch sử về triều Nguyễn đã có những nhìn nhận lại về triều Nguyễn, thì cũng cần phải xem xét lại việc lấy tên của các danh nhân triều Nguyễn để đặt tên đường.
Thêm một ý cuối, có nhiều tên đường quá buồn cười, vô nghĩa như Tên Lửa, Kênh Nước Đen, Điện Cao Thế, Bờ Bao, Rạch Bùng Binh…Không nhất thiết phải lấy tên danh nhân đặt tên đường mà có nhiều cách lựa chọn khác, ví dụ như những di tích, di sản, địa danh. Ví dụ như Thăng Long, Hoa Lư, Văn Miếu, Hoàng Thành, Quốc Tử Giám, Hương Giang, Thu Bồn, Ngự Bình, Hồng Hà…
Đặt tên đường phải chọn tên đẹp, sang trọng và có ý nghĩa văn hoá. Hoặc nếu không thì theo trường phái ký hiệu, đánh số một cách có hệ thống để dễ tìm như một số nước, thành phố trên thế giới.
Sài Gòn ngày 01/12/2019
TQT
